JOODS GRONINGEN
WANDELING
> Activiteiten > Wandeling
WANDELING IN DE VROEGERE JOODSE BUURT
Op zondag nemen onze gidsen u mee naar het oude joodse Groningen. In de omgeving van de synagoge bevinden zich nog veel plekken die verbonden zijn aan de vroegere joodse bewoners van deze buurt. Ook zie je verschillende kunstwerken die je doen stilstaan bij het joodse verleden van deze straat. Maak kennis met de ‘Hollandsche Nachtegaal’ Julia Culp, wandel langs de jeugdsynagoge en het joodse bejaardentehuis Beth Zekenim en ontdek wat Simsons bandenplaksetje te maken heeft met de oude joodse buurt van Groningen.
Deze wandeling duurt ongeveer een uur en kan gecombineerd worden met uw bezoek aan de synagoge. Aanvang iedere zondag om 13.00 en 15.00 uur in de synagoge. Kosten van een rondleiding in de vroegere joodse buurt: €8,00 (13-16 jaar €1,- en tot en met 12 jaar gratis)
Op afspraak kan de rondleiding in de vroege joodse buurt van Groningen voor groepen (8 of meer personen) ook op andere momenten plaats vinden. Neem gerust contact op via info@synagogegroningen.nl.
Verbeeld Verleden: kunst in de Folkingestraat
De gemeente Groningen gaf in 1997 aan vijf kunstenaars de opdracht om een kunstwerk in de openbare ruimte te maken, geïnspireerd op het Joodse verleden van de Folkingestraat. Dat was de afronding van de renovatie van de buurt. Het motto was 'Verbeeld verleden'. Een aanvullende eis was dat de kunst slechts tweedimensionaal mocht zijn, de gemeente wilde geen veel ruimte innemende beeldhouwwerken in dit smalle straatje.
Galgal Hamazalot (Joseph Semah)
Het kunstwerk van de manen midden in de straat begint bij café-restaurant Huis de Beurs. Daar is het eerste sikkeltje uitgebeeld. Galgal Hamazalot, Hebreeuws voor dierenriem, bestaat uit 11 bronzen maantjes. Halverwege de Folkingestraat, ter hoogte van de winkel Confetti, vormt de maan een cirkel en is zij vol. Daarna neemt de maan weer af tot een kleine sikkel aan het eind van de straat bij het Zuiderdiep. Het werk van de Joodse kunstenaar Joseph Semah uit Amsterdam neemt een vrij onopvallende plaats in het straatbeeld in. Het Hebreeuwse woord voor ‘maan’ is hetzelfde woord als voor ‘oog’. Wanneer alle maanvormen samengevoegd zouden worden, ontstaat er een oog. Een oog dat alles gezien heeft wat er in deze buurt is gebeurd. De volle maan fungeert daarbij als pupil. Het werk symboliseert de opkomst en ondergang van de maan én van de Joodse gemeenschap. Ook is het een verwijzing naar de Joodse jaartelling die gebaseerd is op de stand van de maan.
Portaal (Gert Sennema)
Op de hoek Zuiderdiep/Folkingestraat zien we een gesloten, bronzen deur met een hardstenen opstapje. Het idee voor dit kunstwerk kreeg kunstenaar Gert Sennema uit Groningen toen hij een dichtgemetseld raam vond in een blinde muur. Achter deze gesloten deur ligt de geschiedenis van de Folkingestraat verborgen. Een geschiedenis waar net zo onopgemerkt aan voorbij kan worden gegaan als aan deze bronzen deur. De deur symboliseert de onomkeerbaarheid en de eenmaligheid van de geschiedenis.
Het voorgesneden paradepaard (Marijke Gémessy)
Op het adres Folkingestraat 23 bevond zich vroeger de paardenslagerij van Abraham de Swaan. Het kunstwerk in keramiek heet Het voorgesneden paradepaard. Het kunstwerk stelt de achterkant van een paard voor, ingedeeld in de verschillende vleessoorten. Het paard loopt als het ware de slagerij binnen. Je ziet zelfs de keuringsstempels en heel subtiel is een nummer verwerkt dat de Joden in de kampen op hun armen kregen getatoeëerd. Door het spiegelende effect van de zijwandjes lijkt de ruimte groter. Het paard staat op een sokkel, een voetstuk, en zo wordt niet alleen Abraham de Swaan, maar ook het paard geëerd. Wist je dat paardenvlees niet koosjer is? En toch kon De Swaan hier middenin de joodse buurt zijn slagerij houden.
Zonder titel (Allie van Altena)
In de nis bij Folkingestraat 20 hangt een foto uit 1922. We zien de viering van 250 jaar Gronings ontzet, bewerkt door Allie van Altena. Ook bij Folkingestraat 12 zien we eenzelfde soort kunstwerk van hem. Je ziet mensen wandelen, muziek en plezier maken. De kleine kinderen zijn op hun paasbest uitgedost. De straat is versierd met sparrentakken, tegenwoordig gebruiken we slingers, ballonnen en vlaggetjes. De kleurige bolletjes zijn ook op deze foto door de kunstenaar aangebracht: het leven wordt gevierd! Deze foto hangt op de plek waar die oorspronkelijk gemaakt is.
Een derde foto hangt sinds 31 augustus 2022 bij Folkingestraat 33, op de hoek van de Folkingedwarsstraat. Op deze foto zien we de muzikale familie Bollegraaf in actie op Koninginnedag in de jaren 1930. Het kunstwerk werd al in 1997 gelijktijdig met de andere werken gemaakt, maar is bij een renovatie is het in 2008 zoek geraakt. Lange tijd waren er dus slechts twee kunstwerken van Allie van Altena te zien, maar sinds 2022 is Verbeeld verleden weer compleet!
Ook hier (Peter de Kan)
Bij Folkingestraat 12 heb je een goed zicht op het werk van Peter de Kan, getiteld Ook hier. In het steegje aan de overkant tussen de nummers 9 en 11 is boven in de rechtermuur, ter hoogte van het balkon, het kunstwerk uitgehakt. Het bestaat uit het woord (weggehaald), dat verwijst naar de deportaties van de joodse Groningers.
De joden zijn destijds letterlijk weggehaald uit hun huizen, net als deze letters. De afwezigheid van het joodse leven wilde de kunstenaar benadrukken en voelbaar maken. Niet door iets nieuws toe te voegen aan het straatbeeld, maar juist door iets weg te nemen. In al zijn eenvoud is dit krachtige beeldtaal. Voor De Kan is het werk 'aanwezigheid van afwezigheid’. Door iets uit die muur weg te halen, blijft er een leegte over. Een leegte die hij wil laten zien zonder haar op te vullen, want dat doen we al zo vaak. Dan zijn er nog die haakjes. De geschiedenis van de Folkingestraat was bijna vervaagd in ons collectief geheugen. Omdat de kwestie naar de marge van de aandacht was verschoven, wilde De Kan juist daar, in die marge, er aandacht aan besteden. Zo kwam hij in die steeg terecht, in een zijstraat, in een bijzin van de taal.
Kunstroutes langs werken verbonden aan de Tweede Wereldoorlog.
In Groningen zijn veel kunstwerken te vinden die verbonden zijn aan de Tweede Wereldoorlog. In deze door Kunstpunt Groningen ontwikkelde wandeltocht van ca. 2,6 km kom je langs kunst waarin de sporen van de oorlog nog zichtbaar zijn, en langs werken die herinneren aan de vele slachtoffers die zijn gevallen in de oorlogsjaren. De tour gaat door het centrum van Groningen, en start vlakbij de Martinitoren.
​
Synagoge Groningen ontwikkelde in 2022 de fietstocht Art to Remember. Deze fietstocht begint bij het Joodse Monument aan de Verlengde Hereweg en eindigt in Selwerd op de Joodse begraafplaats. Een beschrijving is eveneens gratis in de synagoge verkrijgbaar.
