Update 2/11: VOLGEBOEKT | Reserveren is niet meer mogelijk!
Zondag 5 november wordt in Groningen de Rijkspogromnacht, ofwel de Kristallnacht, herdacht. Hier zal Manja Pach de herdenkingslezing verzorgen. Manja Pach (Amsterdam 1945) groeide op tussen de brokstukken van een Joodse familie. Haar moeder, Estella Pach, overleefde als enige van haar gezin de Tweede Wereldoorlog. Haar vader, Werner Stertzenbach vluchtte in 1933 uit Duitsland. Beiden waren zij vanuit de onderduik actief in het verzet tegen de nazi’s.
Het herdenkingsprogramma wordt aangeboden door het Comité Kristallnachtherdenking Groningen. Evenals vorig jaar verzorgt Geert Pruiksma de presentatie. Tijdens de bijeenkomst zijn er muzikale bijdragen van Noa van den Berg, Amalia Houri, Carla da Silva en Marjolijn Mellema. Ook dit jaar doet het H.N. Werkman Stadslyceum mee aan een poëzieproject rondom het thema Kristallnachtherdenking. Drie leerlingen zullen hun zelfgemaakte gedichten tijdens de bijeenkomst ten gehore brengen.
Anders dan voorgaande jaren, wordt dit jaar geen stille tocht gehouden. Het Comité wil niet het risico lopen dat iemand de stille tocht verwart met een demonstratie rondom de huidige situatie in het Midden-Oosten. Zoals ieder jaar is aanmelden voor het bijwonen van het herdenkingsprogramma noodzakelijk, de synagoge is vanaf 14.15 uur geopend. Tip: kleed u warm aan!
Manja Pach, mede-oprichtster van Herinneringscentrum Kamp Westerbork
Na haar studie aan de UvA (rechten) studeerde Manja Pach een jaar in Frankfurt am Main, waar zij bij haar Duitse vader woonde. In 1970 werd zij wetenschappelijk medewerker aan de universiteit in Groningen. Vanaf 1973 werkte ze bij de Raad van Beroep en het Ambtenarengerecht (tegenwoordig sector Bestuursrecht), aanvankelijk in opleiding, later als rechter op het gebied van de sociale zekerheid en het Ambtenarenrecht. De laatste jaren van haar loopbaan experimenteerde ze met mediation in het bestuursrecht binnen de rechtbank. Ze stond aan de wieg van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork (1971), het Etty Hillesum Centrum in Deventer (samen met haar echtgenoot Frits Grimmelikhuizen in 1996) en de Dierense sjoel (2007).
Manja Pach, met op de achtergrond een portret van haar vader. Foto: Sake Elzinga.
Herdenkingen in Groningen
De Kristallnacht vond plaats in de nacht van 9 op 10 november 1938 in Duitsland. De nazi's organiseerden een aanval op de joodse gemeenschap, overal in het land. Honderden synagogen zijn tijdens deze nacht verwoest, evenals winkels en huizen van Duitse joden. Ook werden vele joden gearresteerd, mishandeld en zelfs vermoord tijdens deze pogrom. In Groningen wordt deze gebeurtenis al vele jaren herdacht op initiatief van het Comité Kristallnachtherdenking, waarin onder andere de Joodse Gemeente Groningen en de Stichting Folkingestraat Synagoge zitting hebben. Eerdere herdenkingslezingen werden verzorgd door rabbijn Awraham Soetendorp (2019), oud-kamervoorzitter Gerdi Verbeet (2021) en holocaustoverlevende Albrecht Weinberg (2022).
Gedenktekens op de locaties waar ooit de synagogen van Emden (Ostfriesland) en Nordhorn stonden.