Terugblik op Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet 2024
Op 3 mei vond het herdenkingsprogramma Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet plaats in Groningen. Op 15 verschillende locaties in de stad konden bezoekers luisteren naar de levensverhalen van Joden en verzetsmensen, verteld op de plekken waar zij hebben gewoond of gewerkt, zowel voor, tijdens als na de Tweede Wereldoorlog. De kleinschalige herdenkingen trokken ruim 700 bezoekers.
Ephraïm Behr werd in het Universiteitsmuseum herdacht. De vertelling van Harry de Munck over zijn opa koster Harm Wagenborg kon op veel belangstelling rekenen. Stefan van der Poel vertelde in de Folkingestraat over Elie Aron Cohen.
Dit jaar namen maar liefst 18 sprekers deel, zowel bekende als nieuwe gezichten. Twee sprekers die dit jaar voor het eerst meededen waren Jesper en René Westra. In april dit jaar publiceerden zij het boek Anda Kerkhoven: een student in het Gronings verzet. In 2018, toen zij zelf bezoeker waren van Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet, hoorden vader en zoon Westra voor het eerst over de Groningse verzetsstrijdster. Geraakt door het aangrijpende verhaal van Anda besloten zij een boek over haar te schrijven. Nu, vijf jaar later, spraken ze zelf in het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen over het leven van Anda.
Anda Kerkhoven studeerde medicijnen aan de Rijksuniversiteit Groningen en was overtuigd pacifiste. Tijdens de Tweede Wereldoorlog raakte ze betrokken bij het verzet. Ze bracht vervalste voedselbonnen en persoonsbewijzen rond, schreef en verspreidde pamfletten en hielp onderduikers aan een onderduikplek. Uiteindelijk werd Anda opgepakt door de SD en werd zij een maand voor de bevrijding van Groningen geëxecuteerd in het Quintusbos bij Glimmen. Ook de in Assen geboren Ephraim Behr was verbonden aan de Rijksuniversiteit van Groningen. Nadat hij in 1929 zijn artsenexamen had afgelegd, kwam hij in 1930 in dienst van de universiteit als prosector-conservator van de pathologische anatomie. Toen Nazi Duitsland op 10 mei 1940 Nederland binnenviel, meldde Ephraim zich als vrijwilliger bij het leger, waar hij diende als bataljonsarts. Enkele dagen later kwam hij om het leven door vijandelijk vuur. In het Universiteitsmuseum in de Oude Kijk in ‘t Jatstraat vertelde geschiedenisstudent Ilse Engels over hem.
In de voormalige bakkerij van de familie Hildesheim, werden Ludwig en Rieka herdacht. In zijn eigen woonkamer vertelde Geert Pruiksma over de vroegere bewoners, de Joodse familie Woltjer. Jesper Westra herdacht in het Academiegebouw Anda Kerkhoven.
Naast Ilse Engels waren ook andere studenten van de geschiedenisopleiding betrokken bij Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet. Kim van der Burgh vertelde in het pand waar tegenwoordig Uitgeverij Passage huist over Simon Dasberg, de opperrabbijn van Groningen. Geschiedenisstudent Rosalie Norden verzorgde vanuit de synagoge twee rondleidingen in het Engels en Nederlands langs de kunstwerken in de Folkingestraat. Het vijftal kunstwerken, dat onderdeel uitmaakte van het in 1997 gerealiseerde project Verbeeld verleden, verwijzen naar het Joodse verleden van de Folkingestraat. Naast de rondleidingen die vanuit de synagoge werden georganiseerd, fungeerde deze ook als ontmoetingsplek en werden er diverse herdenkingen gehouden. René de Vries vertelde in de synagoge over zijn familie en onderduik in de provincie Groningen. De bijdrage van René de Vries was zeer waardevol: hij is een van de weinige Holocaustoverlevenden die zijn verhaal zelf kan vertellen. Ook Ron van Hasselt herdacht dit jaar zijn oom Simon van Hasselt in de synagoge. Simon was geboren in Siddeburen en werkte voor de oorlog als onderwijzer in Waskemeer. Na de Duitse inval werd hij op last van de bezetter gedwongen les te geven aan Joodse kinderen. In 1941 in Winschoten, daarna in Groningen. Simon van Hasselt overleefde de oorlog niet. Hij werd met zijn gezin op 12 februari 1943 vermoord in Auschwitz. In het Rabbinaatshuis, te bereiken via de synagoge, konden bezoekers luisteren naar het verhaal van de familie Kisch, de kostersfamilie die generaties lang het beheer van de synagoge op zich nam.
Ook medewerkers van Synagoge Groningen vertelden verschillende verhalen tijdens Open Joodse Huizen/Huizen van Verzet. Educatiemedewerker Audrey Takens sprak in het voormalige Joodse bejaardentehuis ‘Beth Zekenim’. Ondanks dat het weer wat tegenzat, waagden zich een veertigtal bezoekers op het dakterras van het pand. Takens vertelde over de bewoners en medewerkers van het bejaardenhuis. Zij werden allen in de nacht van 13 april 1943 afgevoerd. Geen van hen overleefde de oorlog. Directeur van Synagoge Groningen, Geert Volders, herdacht de familie Hildesheim, die een bakkerij bezat aan de Folkingestraat. Tijdens de herdenking toonde Volders een briefkaart die Rieka Hildesheim vanuit kamp Westerbork aan haar oude buren in Musselkanaal had gestuurd. Deze briefkaart werd vorig jaar aan Synagoge Groningen geschonken. Naast bovengenoemde personen werden ook anderen herdacht zoals goochelaar Ben Ali Libi, de communistische verzetsstrijder Johannes Swint, verzetsman Jan Dijkenga, advocaat Maurits Levie, huisarts Elie Aron Cohen, verzetsman Nicolaas Baalen, familie Woltjer, de familie D’Ancona en Harm Wagenborg, koster van de Akerk.
De dag werd afgesloten in de synagoge, waar Charles Belfort een ontroerende improvisatie op de cello speelde. Aansluitend vond er een bijeenkomst plaats voor bezoekers, vrijwilligers, sprekers en locatiehouders, zodat iedereen de gelegenheid had om na te praten. Ook dit jaar was het weer een indrukwekkende editie, met veel verschillende herdenkingen, sprekers en locaties. In totaal hebben 18 sprekers, 24 vrijwilligers en 15 locatiehouders bijgedragen om er een bijzondere editie van te maken. Wij willen hen allen graag bedanken voor hun inzet! Dankzij hun toewijding kunnen Joden en verzetsmensen uit Groningen op een persoonlijke en betekenisvolle manier worden herinnerd en herdacht.
Comments