Vandaag, 27 januari 2025, is het exact 80 jaar geleden dat het vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau werd bevrijd. Deze gebeurtenis werd zondag 26 januari herdacht in Synagoge Groningen. Loek Marcus verzorgde een lezing, over de wijze waarop hij - en veel tweede generatiegenoten met hem - na de Tweede Wereldoorlog toch geconfronteerd werd met de pijn van de Holocaust.
Alle zitplaatsen in de synagoge waren bezet. Na een welkomstwoord door Geert Volders, directeur van Synagoge Groningen, sprak de commissaris van de koning, René Paas, de aanwezigen toe. "Net zoals ik me geen voorstelling kan maken van het leed in de kampen - anders dan wat ik er over gelezen, gezien en gehoord heb - kan ik me nauwelijks indenken hoe de bevrijding van Auschwitz is geweest. Ik las dat de Russische soldaten werden verwelkomd als bevrijders. Uitgemergelde gevangenen kwamen in gestreepte kleding naar buiten, uit hun barakken. Maar hoe was dat? Hoe was dat voor de overlevenden, die al zoveel ontberingen hadden doorstaan en vaak alsnog stierven?"
Sprekers tijdens de Holocaustherdenking vlnr: René Paas, Loek Marcus en René Grünewald.
In zijn lezing probeerde Loek Marcus een antwoord te vinden op de vragen die René Paas stelde. "De Holocaust is voor mij verstandelijk niet te begrijpen en ik doe ook geen enkele poging dat te doen. Toch betrap ik mezelf erop dat ik toch aansla op bepaalde dingen die ik van mijn ouders hoorde." Zijn ouders en oudere zus overleefden in onderduik. Op miraculeuze wijze wisten ze meerdere malen te ontsnappen aan de nazi's en hun handlangers. Zelf is hij geboren in 1946. "Is die er nog? Is die teruggekomen? Weggekomen? Het woord vermoord heb ik nooit gehoord. Als ik als kind vroeg naar de diepere betekenis van die woorden dan zeiden mijn ouders: Ja, die zijn naar het kamp gegaan en nooit teruggekomen en die komen ook niet terug, dat was het en verder moest ik mijn mond daarover houden." Pas veel later leerde Marcus dat er 85 familieleden in Auschwitz waren vermoord. Ondanks deze loodzware familiegeschiedenis besloot Marcus zijn lezing hoopvol. "Het is een fictie om te denken dat je antisemitisme de wereld uit kunt helpen maar toch. Een druppel op een gloeiende plaat zult u zeggen, maar als er maar genoeg druppels op die gloeiende plaat vallen koelt die plaat af. (...) Mijn ouders hadden al een engeltje op hun schouders lang voor dat ik werd geboren. 'De meeste mensen deugen' is de titel van een boek ven Rutger Bregman. Ik ben blij dat mijn familie er een aantal heeft ontmoet."
Tijdens de Holocaustherdenking verzorgde Julia Zaytseva een viertal ontroerende muzikale intermezzo's. Als eerste klonk het op het Avinu Malkeinu - één van de meeste emotionele Joodse gebeden - geïnspireerde compositie. Ook de vrolijke compositie van Nicolo Pavelli uit de filmklassieker La vita è bella bracht Zaytseva ten gehore.
René Grünewald, voorzitter van Stichting Folkingestraat Synagoge, richtte nog enkele woorden tot het aanwezig publiek. "Blijf je openstellen voor elkaar, blijf in gesprek, vertel juist hen die hier niet zijn over wat u heeft gehoord, wat u heeft ervaren. Ik richt ook een oproep tot u, bestuurders en volksvertegenwoordigers. Laten wij ervoor zorgen dat we over twintig jaar een generatie hebben die kan vieren dat hun samenleving 100 jaar in vrijheid leeft. Dat vraagt nu in 2025 niet alleen om reflectie en begrip. Het vraagt om lef. Het vraagt om daadkrachtige beleidskeuzes. Wij hebben uw hulp in woord én daad nodig om met u de uitdagingen van deze tijd aan te gaan."